Neoliberalisme en het gevaar van ideeën

De tweede lezing van prof. dr. Maarten van Rossem uit de serie Populisme stond in het teken van het neoliberalisme.

Neoliberalisme
In de jaren '80 ging het slecht met de wereldeconomie. Waar voorheen sprake was van ongebreidelde groei en werk voor iedereen, ondervonden nu vooral industriearbeiders voor het eerst grootschalige werkloosheid. Dit leidde ertoe dat regerende politieke partijen flink moesten saneren in de westerse naoorlogse verzorgingsstaat. In deze periode ontstond het neoliberalisme van Thatcher en Reagan.

In Nederland was Ruud Lubbers het gezicht van deze stroming. Hij bereikte brede consensus en zorgde ervoor dat alle partijen, link of rechts, naar het midden trokken. Op de flanken liet dit natuurlijk enorm veel ruimte over. Dit, samen met het saneren van de verzorgingsstaat, zorgde voor onvrede bij veel burgers. Het waren de populistische bewegingen die in het ontstane vacuüm sprongen en aan de ontevreden burgers een ander perspectief boden.

Populistische bewegingen en 'het volk'
Volgens Van Rossem waren er al in de 19^e eeuw nationalistische partijen in de Verenigde Staten. De eerste populistische partij zoals wij die kennen had zijn oorsprong in Denemarken. De Deense Volkspartij van Pia Kjaersgaard heeft een conservatieve signatuur en keert zich sterk tegen immigranten. Volgens Van Rossem haalt Geert Wilders dan ook een deel van zijn inspiratie uit Denemarken.

Interessant is de term 'volk' die veelvuldig wordt gebruikt door populistische partijen. Wie bepaalt wat 'het volk' precies inhoudt? Volgens populisten als Geert Wilders omvat het volk iedereen die op hen zou kunnen stemmen; de mensen van wie Wilders zegt dat ze voor zijn komst geen enkele stem in het landsbestuur hadden en door de 'regerende elite' niet serieus werden genomen.

Van Rossem erkent dat er onvrede is in Nederland en dat deze gehoord moet worden. Hij is echter van mening dat populistische politici als Geert Wilders deze onvrede misbruiken en hier onzorgvuldig mee omgaan. 'We weten allemaal waar extreme ideeën en kreten toe kunnen leiden,' zegt Van Rossem.

Boze burgers
De volgende vraag is nu: waar ligt grens tussen boze burgers een stem geven en onverantwoordelijke politiek? Maarten van Rossem zal in de lezing van dinsdag 28 september verder ingaan op deze vraag. Ook de opkomst van Pim Fortuyn komt aan bod. Kom ruim op tijd om verzekerd te zijn van een plaats; de ruimte is beperkt!

Kijk de hele lezing hier terug. Lees ook over de eerste lezing in deze reeks: Populisme: democratisering van de democratie