Encyclopedie van de angst
Zover zal het vast niet komen. En misschien is dat ook niet erg, want een bestaan zonder lijden, zonder angst, zonder tekort is ook een bestaan zonder schoonheid en kunst. Professor Damiaan Denys is zowel psychiater als filosoof en liet beiden spreken in zijn lezing 'Angst als psychische stoornis' voor de reeks Encyclopedie van de angst.
Denys is hoogleraar Psychiatrie aan de UvA en afdelingshoofd Psychiatrie aan het AMC. Zijn onderzoek richt zich op het klinische en neurobiologische aspect van angststoornissen en obsessieve compulsieve stoornissen. De laatste tijd kwam hij regelmatig in het nieuws vanwege zijn vooruitstrevende behandeling van angst. Prikkeling van de hersenen met elektroden, schakelt de angst binnen seconden uit. 'Deep brain stimulation' mag een wonder heten. Mensen die volkomen beheerst worden door hun angsten, krijgen weer uitzicht op een normaal leven.
Deze nieuwe techniek, waarbij patiënten permanent een machientje bij zich dragen, roept allerlei vragen op. Wat is de toekomst van onderzoek als dit? Zal het leiden tot 'mensverbetering'? Nu wordt deep brain stimulation alleen maar toegepast bij extreme gevallen, mensen voor wie het een kwestie van leven en dood is. De prikkeling is aan en uit te zetten. Stel dat het mogelijk zou zijn delen van de hersenen permanent uit te schakelen, zouden we dat goed vinden? Een andere vraag betreft de afhankelijkheid. Van pillen weten we dat ze verslavend kunnen werken, maar geldt dat niet evengoed voor zo'n prikkeling?
Denys eindigde zijn lezing met een afbeelding van de Venus van Milo. Waarom is dit beeld zo mooi? Juist omdat het geen armen heeft; het tekort, de imperfectie maakt het beeld tot kunst. Zelfs als het lukt om angst heel precies te lokaliseren in de hersenen en die uit te schakelen, moeten we de positieve kanten van angst niet uit het oog verliezen. Het is daarom ook niet genoeg om alleen de neurobiologische kanten van angst te kennen, ook de descriptieve beschrijving van angst is belangrijk, aldus Denys. Om angst te begrijpen, heb je niet genoeg aan neurotransmitters, een genenkaart of een hersencircuit. Die kunnen een behandeling dichtbij brengen, maar niet het begrip vergroten. Wellicht ligt daar ook een taak voor de filosofie, of voor de literatuur. Volgende week zullen dr. Hans van Stralen en dichter Ingmar Heytze ingaan op 'De literaire expressie van angst' (zie ook het programma).
En wat is nu de beste manier om geluk te vinden? Dat wil Denys ook nog wel verklappen. Zoek mensen op die gelukkig zijn en blijf bij ze in de buurt, want geluk is besmettelijk.
