Stel, je loopt op Utrecht Centraal. Het is rond half zes, je komt net uit werk of college. Je begint trek te krijgen. Je passeert een kiosk en de zakjes chips lonken. Je loopt langs de Julia's: een pasta carbonara zou er wel in gaan. En de vers gefrituurde falafel ruikt ook erg lekker. Het is een hele prestatie om voorbij de uitcheckpoortjes te komen zonder gezwicht te zijn voor een Mars of frikadelbroodje. Monter stap je het stationsplein op: hé, er is weer een nieuwe Amerikaanse hamburgertent in het rijtje horeca verschenen. Op de fiets naar huis scheer je langs de hippe pizzabar en de abri's vol met frisdrank-reclames. Je kan vanavond nog wel koken – vegetarische lasagna ofzo - maar je bent moe en hebt ondertussen behoorlijk honger gekregen. Misschien dat je zo toch een patatje oorlog bij de snackbar om de hoek haalt. Nog goedkoper ook...

Eten en drinken is niet meer weg te denken uit ons straatbeeld: bijna altijd en overal is het verkrijgbaar. Ontbijt, brunch, lunch en diner, snacks, traktaties en tussendoortjes: er is nauwelijks aan te ontsnappen. En hoewel het aanbod divers is, zo ongeveer elke wereldkeuken heeft in een grote stad wel een eigen restaurant of afhaal, gezond eten is lastig te vinden. In vergelijking tot dertig jaar geleden eten we ook ongezonder. Dat heeft zijn weerslag op ons lichaam: we zijn dikker en hebben vaker chronische ziekten. Geen wonder, als de wereld om ons een één grote voedselverleiding is.

Maar je bent toch zelf verantwoordelijk voor wat je in je mond stopt? Deze 'koop-gewoon-beter/gezonder'-logica hoor je vaker, vooral uit de liberale hoek. In theorie heb je als consument een 'vrije' voedselkeuze. Maar deze keuze wordt in de praktijk onafgebroken door je omgeving in één bepaalde richting gestuurd: die van zoet, vet, zout en veel. Er is intensieve marketing op sterk bewerkt, energierijk en goedkoop voedsel. Zo wordt er meer reclame gemaakt voor Doritos dan voor druiven, meer voor Redbull dan radijsjes. Het gaat natuurlijk niet om een paar losse producten. Van een zakje chips word je niet meteen te zwaar of slippen je aderen dicht. Maar dit soort producten vinden we veel aantrekkelijker dan de gezonde variant. Dat leidt tot een ongezond patroon. En dan kun je ze ook nog eens overal gemakkelijk kopen.

Dit maakt het voor veel mensen een hele opgave om zich op een gezonde manier door de voedselomgeving te manoeuvreren. Je moet constant ongezonde prikkels de baas blijven. Elke keer 'nee' zeggen tegen voedselverleidingen vraagt heel veel discipline. Daarnaast zijn er omstandigheden die helaas in het dagelijkse leven veel voorkomen, die mensen nog kwetsbaarder maken voor het nemen van ongezonde voedselbeslissingen, zoals gehaast zijn, te weinig slaap en psychosociale stress. Slechts een heel klein deel van de bevolking slaagt erin om gezonde voedingskeuzes te maken en aanbevolen voedingsrichtlijnen te bereiken. Zo voldoet slechts 15% van de Nederlandse volwassenen aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan groenten en fruit.

In Amerika is de term 'food desert' helemaal ingeburgerd. Dat zijn gebieden waar het niet gemakkelijk is om aan vers en gezond eten te komen. Dat kunnen stadswijken zijn waar geen supermarkten zijn, maar alleen gemakswinkels en horeca, of afgelegen gebieden waar sowieso weinig winkels zijn. Ook in Engeland kent men zogenaamde voedselwoestijnen. Vaak is er wel eten te krijgen, maar dit zijn vooral calorierijk, goedkope en bewerkte producten in plaats van voedzame maaltijden. In Nederland is hier geen sprake van, vooral omdat er overal supermarkten zijn waar je vers fruit en groente kan kopen. Het is wel een probleem dat niet iedereen de koopkracht heeft om er boodschappen te doen. Gezond eten is duurder dan ongezond eten. Goed eten zou een recht moeten zijn, geen privilege. Helaas, voedselongelijkheid is ook in Nederland een reëel probleem.