Wie is er bang voor AI?
Creativiteit, ooit beschouwd als het exclusieve domein van de mens, lijkt nu ineens ook aan computers voorbehouden. In onze avond ‘Hoe creatief is kunstmatige kunst?’ nemen literatuurwetenschapper prof. Kiene Brillenburg Wurth en computerwetenschapper dr. Maarten Lamers computerkunst onder de loep.
Om te weten of computers creatief kunnen zijn, moeten we eerst weten wat creativiteit eigenlijk is. Lamers introduceert drie benaderingen: exploratieve creativiteit, waarbij nieuwe ideeën binnen bestaande kaders ontstaan, transformationele creativiteit, die helemaal nieuwe ideeën creëert en combinatorische creativiteit, dat is het combineren van bestaande concepten om iets nieuws te creëren. Volgens de definitie van dat laatste, de combinatorische creativiteit, kunnen computers inderdaad creatief zijn, omdat ze -net als mensen- hun werk baseren op bestaande patronen en die combineren. Het uiteindelijke resultaat is creatief, of de AI het nou zo bedoelde of niet. Maar volgens de theorie van de exploratieve creativiteit is bijvoorbeeld Picasso wél creatief, en een computer niet. “Picasso trad buiten de gangbare stijlen en er zijn geen voorbeelden van machines die dit kunnen”, aldus Lamers.
AI begint deze terreinen te verkennen, maar menselijke beoordeling blijft cruciaal omdat AI nog niet weet hoe het creatieve uitingen moet waarderen. Brillenburg Wurth. betwist het idee dat creativiteit altijd "ex nihilo", uit niets, moet ontstaan en benadrukt dat creativiteit vaak voortbouwt op bestaande ideeën. Zij vindt dit een verklaring voor de oorsprong van creativiteit, terwijl ze de vraag opwerpt of kunstmatige intelligentie en menselijke creativiteit wel zo verschillend zijn. In hoeverre is er een verschil tussen kunstmatige intelligentie en mensen als creativiteit bij een mens ook ontstaat door input die ze van buiten krijgen? Ze benadrukt dat creativiteit vaak voortkomt uit bestaande ideeën en verder evolueert. “We moeten eerst vaststellen wat we onder creativiteit verstaan en wat voor ideeën daarachter zitten”, aldus Brillenburg Wurth. “Als je aan iemand uit de Renaissance of uit andere culturen zoals China had verteld dat machines niet creatief kunnen zijn omdat ze niet dingen kunnen veranderen met iets wat uit het niets komt, dan hadden ze je uitgelachen”. Volgens haar ontstaat alles uit iets anders. “Het idee is gangbaar geworden dat iedereen creatief kan zijn. Ook is het idee van creativiteit heel erg doelgericht geworden en gefocust op of het nuttig is”.
Kwasten of algoritmen
Wat is de waarde van een kunstwerk als de kwast straks wordt vervangen door een computerklik? Wordt kunst straks net zoveel waard als een koelkastmagneet? En kan een landschapstekenaar die zo knap schildert dat die ons de wind door de bladeren laat horen ruisen en kabbelende beekjes laat horen, straks met codes hetzelfde evenaren? Hoewel AI nog niet volledig de menselijke creatieve capaciteit heeft geëvenaard, kunnen er nieuwe mogelijkheden ontstaan en samenwerking tussen mens en machine. Wat zal het betekenen in termen van kunst en innovatie? En wat zal het betekenen voor het belang dat we lijken te hechten aan persoonlijke werken? Je kunt de video hier terugkijken.
