Weet wie je bent
Hoe vaak had ik het al dat ik slecht gestemd thuis zat en mijn vriend me probeerde naar buiten te krijgen: "alleen even een flinke wandeling". En hoe slecht gehumeurd ik naar buiten ging, ik kwam altijd blijer terug thuis. “Stap je naar buiten dan glijdt er iets van je af – dat is echt een universeel gevoel”, vertelt Prof. dr. Agnes van den Berg. Zij is omgevingspsycholoog, en samen met psychiater prof. dr. Wiepke Cahn (UMC Utrecht) en gedragswetenschapper dr. Ivan Nyklíček (Tilburg University) gingen wij in gesprek over het effect van natuur, sport, en mindfulness op je mentale welzijn.
Het effect
Mindfulness - het aandacht geven aan een moment zonder oordeel - natuur, en sport hebben allemaal gunstige effecten op je. Vooral naar de psychische effecten is er al veel onderzoek naar gedaan: zo blijkt dat een 8-weeks groepsprogramma voor mindfulness net zo goed klachten van angst, somberheid, en depressie verlaagt, als een klassieke cognitieve gedragstherapie. Ook de natuur in gaan maakt een verschil: al na enkele seconden verbetert de stemming meetbaar, en zijn er minder negatieve gevoelens. En mensen die regelmatig sporten worden minder vaak opgenomen en zijn minder depressief.
Maar wat gebeurt er precies fysiek met je? Voor mindfulness is vooral onderzoek naar effecten op je brein “heel booming”, aldus Nyklíček. Hier zien onderzoekers dat de prefrontale cortex geactiveerd wordt en het limbische system gedempt. Je hebt daardoor meer aandacht en kunt je emoties beter reguleren. Of het nou echt ook je bloeddruk, hartslag, of cortisol verlaagt is nog onduidelijk: dat moet verder worden onderzocht, vertelt Nyklíček. In de natuur is dat effect wel gemeten. Al na 20 minuten in de natuur verhoogt je concentratie, en na een hele dag in de natuur zijn je cortisolwaardes lager. Cahn heeft met haar team zelfs uitgevonden, dat door sporten je hersenvolume minder snel afneemt! Het moet wel matig tot hoog intensieve sport zijn, zo Cahn, een stevige wandeling is een goed voorbeeld.
De oorzaak
Het is dus wetenschappelijk meetbaar dat er positieve effecten zijn – maar waardoor dat precies komt is minder duidelijk. Waarom mindfulness voor een beter werkt dan voor de ander, “daar weten we nog bijna niks van”, zegt Nyklíček. Ook over hoe het kan dat de natuur een positief effect op ons heeft zijn verschillen hypothesen. Een daarvan is de Biophilia hypothese: door de evolutie hebben mensen een aangeboren tendentie om de natuur in te gaan. Een andere hypothese kijkt naar de herhalende patronen in de natuur: en tak van een boom is eigenlijk een kleinere boom, enzovoort. Deze herhaling zou rustgevend op onze hersenen werken. En dan zijn er natuurlijk ook de stofjes, endorfine, dopamine, serotonine, die vrij zouden komen tijdens het sporten. Maar ook dat is nog niet heel duidelijk: “hoe precies het wekt weten we niet, maar wat wij wel zagen is dat de witte stofbanen beter werkten, dus de verbinding tussen de hersendelen verbetert”, vertelt Cahn.
De maatschappelijke impact
We weten dus dat mindfulness, natuur, en sport een positief effect hebben, maar niet echt waarom – maar dat hoeft ook niet om met de inzichten aan de slag te gaan. Toen de correlatie tussen hersenvolume en beweging duidelijker werd, wilden Cahn en haar team wel onderzoeken wat erachter zit. Maar omdat de effecten zo duidelijk en positief zijn, besloten ze het onderzoek erop te richten op hoe je de drempels kan weghalen om mensen die zich slecht voelen in beweging te krijgen. Vooral de GGZ kan meer doen met deze inzichten. Sport kan opnames voorkomen en in sommige gevallen ook pillen vervangen, maar we maken daar nog veel te weinig gebruik van. En wat als je arts je de volgende keer geen medicatie voorschrijft, maar een verblijf in de natuur? Dat is waar Van den Berg zich hard voor maakt met het project 'Natuur op recept'. Daarnaast kunnen we ook de jongere generatie meer meegeven: als we kinderen al vroeg de effecten van mindfulness, natuur, en sport laten zien, kunnen ze later sneller erop terugpakken als ze het nodig hebben.
Wil jij zelf ervaren mindfulness en sport doen met jouw gemoedstoestand, en ontdekken hoe verbonden jij bent met de natuur? Doe dan mee aan de Ken jezelf-challenge, waar de onderzoekers kleine testjes voor je hebben klaargezet. Zo leer je meer over jezelf én draag je bij aan wetenschappelijk onderzoek over mentale gezondheid.
