Hoewel de linkse partij van de zittende premier weer als winnaar uit de bus kwam, maakte de populistische partij VOX een indrukwekkende entree bij hun eerste parlementsverkiezingen. Vox kreeg 6,8% van de stemmen: dat is goed voor 24 van de 350 zetels. Dit is flinke winst voor een nieuwe partij en daarmee laat de uitslag zien dat Spanje niet immuun is voor de rechts-nationalistische trend in de westerse politiek.
Polarisatie
De opkomst van VOX droeg bij aan het verdeelde karakter van wat de Volkskrant ‘de meest gepolariseerde verkiezingen in decennia’ noemde. Dat is niet onlogisch. De nationale regering is namelijk al jaren rommelig. In nog geen vier jaar tijd waren dit de derde parlementsverkiezingen. Ook is er tweestrijd over het Catalaanse en Baskische separatisme in het land. Daarnaast zijn de traditionele midden-rechtse partijen verder naar rechts opgeschoven. Ze lieten daarbij een leegte achter in het politieke midden. Een gematigde stem was voor de Spaanse kiezer daarom vrijwel niet mogelijk.
De Tocqueville
Net als onder andere het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, kan ook Spanje niet ontkomen aan de toenemende polarisatie die de Europese politiek parten speelt. Maar is dat echt zo erg? Hoogleraar politieke geschiedenis prof. dr. Annelien de Dijn (UU) stelt dat polarisatie een van de grootste gevaren is voor een democratie. Ze baseert zich op het werk van de socioloog Alexis de Tocqueville. Hij waarschuwde in het begin van de 19e al voor het ontstaan van een tirannie van de meerderheid in een democratie. De heersende meerderheid van een bevolking zal niet altijd rekening zal houden met de belangen van minderheden. Dit zou volgens De Tocqueville verstrekkende gevolgen kunnen hebben en zelfs tot een burgeroorlog kunnen leiden. Volgens De Dijn is dit gevaar vooral aanwezig in tijden van polarisatie omdat er op dat moment minder sprake is van gemeenschappelijke grond. Dat zie je ook bij de Catalaanse minderheid in Spanje, die in 2017 en 2018 felle protesten voerden voor onafhankelijkheid. De verkiezingen van afgelopen zondag zullen dit niet hebben verholpen. De Catalanen kregen namelijk bepaald geen nationale erkenning: de partij van premier Pedro Sánchez werd met 123 zetels de grootste en sloot direct al samenwerking met separatistische partijen uit en de partijleider van VOX, Santiago Abascal, zegt onafhankelijkheidspartijen te willen verbieden. De opkomst van VOX en het wegvagen van het politieke midden in Spanje is niet bepaald goed nieuws.
