Voor haar stage dook Titia Rixt in de wereld van de kunstmatige reproductietechnieken. Technieken die voor stellen een veelal sterke kinderwens kunnen vervullen. De blogreeks getiteld 'Van wens tot wieg' begint met een inleidend blog over techniek. Wat is techniek precies? Een simpel apparaat of beïnvloedt ze ons gedrag veel meer dan dat?
Dit programma valt onder het Dossier: Van wens tot wieg.
Een stappenteller is een eenvoudig ding. Het telt je stappen. Net zo meet een bloeddrukmeter, je bloeddruk. Toch sturen ook deze eenvoudige apparaten ons gedrag en zeggen ze meer over hoe we de wereld zien dan we denken. Zo onthult een bloeddrukmeter die een 'te hoge' bloeddruk aangeeft, ideeën over wat het betekent om gezond te zijn. We staan vaak niet stil bij de beïnvloeding door dit soort apparaten. Technologie is niet neutraal. Maar dat voelen we eigenlijk pas écht als een techniek botst met onze kernwaarden.
Meer dan middelen
Mensen zijn technologische wezens. 3000 jaar geleden al maakten de oude Egyptenaren protheses van hout. Een voorbeeld van wat misschien wel een van de eerste biomedische technologieën genoemd zou kunnen worden. Inmiddels zijn veel biomedische uitvindingen al niet meer weg te denken uit ons wereldbeeld. Ons bestaan is verweven met technologie. Sociologen, antropologen en filosofen houden zich hier al langere tijd mee bezig.
Technologie is veel meer dan alleen gereedschap.
De Franse filosoof en antropoloog Bruno Latour stelde dat technologie veel meer is dan alleen gereedschap. Het lijkt neutraal, maar is dat niet. Zowel de ontwikkeling als het gebruik ervan is verweven met sociale en politieke belangen. Zijn favoriete voorbeeld is de verkeersdrempel op de weg die ons aanspoort om langzamer te rijden in de buurt van een school. Technologieën hebben geen bewustzijn, geen vrije wil en kunnen niet verantwoordelijk worden gehouden voor wat ze teweegbrengen. Maar als er technologieën in het spel zijn worden keuzes niet autonoom door mensen gemaakt. Aan de andere kant worden mensen ook niet volledig gedwongen door technologie om op een bepaalde manier te handelen. De jongere die wil stunten met zijn scooter, zal misschien juist versnellen bij het zien van de drempel.
Blik op de baby: technologieën onthullen
Een biomedisch voorbeeld waar de morele invloed van technologie zichtbaar is, is de echo. Sinds de jaren 60 is het in Amerika en Europa gebruikelijk om de groeiende baby in de baarmoeder te bestuderen met deze technologie. Een echo werkt door middel van geluidsgolven en werd voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog om ijsbergen en onderzeeërs op te sporen. De echo geeft een kijkje in een wereld die eerder voor 9 maanden een mysterie was, enkel en alleen doorbroken door sporadisch schoppen en draaien. De gezondheid van de baby kon nu in de gaten worden gehouden. Maar tegelijkertijd onthult een echo gedachten over wat precies een gewenste zwangerschap is.
In landen waar grote druk bestaat om een jongetje te baren, roept zo’n prenatale babyfoto heftige emoties op. Er is geen enkele overheid die abortus op basis van geslacht toestaat, maar de vraag is zo groot dat het toch in grote getalen gebeurt. Zo worden er in India naar schatting 1 op de 25 vrouwelijke embryo’s geaborteerd. Deze cijfers zorgen voor discussie. Moeten we hier internationale reguleringen voor invoeren? Moet de techniek verboden worden? Kan dat überhaupt? Seksuele selectie gebeurt ook zonder echografie. En een gelijke genderverhouding waarin dochters structureel worden verwaarloosd, is ook niet wenselijk. Maar de technologie werkt erg goed en faciliteert daardoor de bestaande ideeën over man-vrouw verhoudingen.
Technologieën onthullen waarden, gewoonten en ideologieën die we belangrijk vinden. En tegelijkertijd hervormen ze diezelfde waarden. Dat wordt bijna nergens zo voelbaar als bij biomedische technieken die ingrijpen op onze voortplanting. Ook voor ongelovigen is nieuw leven heilig. Soms is het zonder biomedische technologie niet mogelijk om een genetisch eigen kind te krijgen. Maar biomedische technieken die dit mogelijk maken stuiten vaak op weerstand in de maatschappij. Waarom is dat? En wat betekent dat voor stellen met een kinderwens?
In de komende blogserie 'Van wens tot wieg' komen verscheidene kunstmatige voortplantingstechnologieën aan bod. Hoe werken ze precies? Welke vragen roepen ze op? En wat vertellen ze ons over hoe wij het leven zien? Volgende week in 'Baarmoeder gezocht' bekijken we de barrières die er bestaan voor een homostel op de lange weg naar een baby.
Meer over moraal? Bekijk de volledige Lezing: Moraal van de dingen.
