Universiteit op stelten

Eigenlijk is er altijd veel discussie op en over de universiteit. Af en toe zijn er hardere middelen nodig om gevestigde belangen en waarden op te schudden. Een bezetting bijvoorbeeld, zoals die van het Maagdenhuis in Amsterdam afgelopen voorjaar. De opschudding leidde ook aan andere universiteiten tot de roep om een bredere en betere discussie over de universiteit van nu en morgen. Met wie de academische gemeenschap in gesprek moet? Allereerst met zichzelf, zo lijkt het.

Maar dit is geen discussie van mensen die zich alleen zorgen maken over hun eigen banen en carrières, aldus Marcus Düwell (Wijsgerige Ethiek, UU) in zijn minicollege op de avond 'De Universiteit op Stelten'. Ze bekommeren zich om de wereld en de manier waarop mensen daarin staan. De maatschappij heeft baat bij een academische gemeenschap die de macht heeft om in samenspraak met andere maatschappelijke partijen richting te geven aan universiteiten.

Tijd voor verandering

Vier andere sprekers illustreerden in korte pitches een aantal pijn- maar ook lichtpunten. Student Julia Muller ontdekte in Utrecht haar passie voor conflict studies, maar de begeleiding om er haar scriptie over te schrijven bleek niet beschikbaar. Wat heeft de maatschappij aan afgestudeerden die zich niet hebben bekwaamd in dat waar ze echt goed in hadden willen worden?

Zouden onderwijsloopbanen een oplossing kunnen zijn? Daarvoor pleitte Laurens Hessels, wetenschapsonderzoeker bij het Rathenau Instituut. Met steeds meer studenten en niet meer overheidsgeld voor onderzoek, heeft het huidige model zijn grenzen bereikt. Het is tijd voor vaste contracten voor docenten zonder onderzoekstaken, met bijbehorende mogelijkheden om ook langs die weg academisch carrière te maken.

De moordende competitie om onderzoeksmiddelen die tegenwoordig bij een academische loopbaan hoort, is ook Marian Joëls, hoogleraar Neurowetenschappen aan het UMCU, steeds meer een doorn in het oog. Mensen en taken die zich niet thuis voelen bij de temperatuur in de oververhitte academische keuken, delven het onderspit. Alleen door de academische krachten te bundelen, van hoogleraar tot student, blijft de universiteit gezond.

Het is jammer dat discussies vaak blijven hangen in dominante noties van de academie tegenover bedrijfsmatige universiteit, vond Mirko Noordegraaf, hoogleraar Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de UU. Alternatieve beelden van 'de presterende universiteit' of 'de verbonden universiteit' kunnen de discussie verrijken.

Kwestie van geld

Werner Raub, decaan van de Faculteit Sociale Wetenschappen, benadrukte dat onderwijs met gemeenschapsgeld wordt gefinancierd en dat er daarom best van studenten geëist mag worden dat ze fulltime met hun studie bezig zijn en er niet te lang over doen. Beter onderwijs kan alleen met meer geld of met minder studenten. Ook voor tijdelijke docenten – onvermijdelijk door sterk fluctuerende studentenaantallen en daaraan gekoppelde financiering – hoort daar onderzoek bij. De universiteit moet vooral in gesprek met de minister, want uit Den Haag komen teveel regels en te weinig geld.

Niemand ontkent dat de combinatie van onderzoek en onderwijs de kracht is van de universiteit. Maar om als universiteit te excelleren, hoef je misschien geen verzameling alleskunners te zijn. Meer samenwerken in teams maakt van de universiteit een betere plek om te werken en te studeren. Hoe de rest van de wereld daar ook beter van wordt, spreekt niet vanzelf. Daarom blijft Studium Generale graag ook een plek waar mensen van binnen en buiten de universiteit elkaar ontmoeten in hun gezamenlijke belangstelling voor wetenschap.

Ook het onafhankelijke online Utrechts universiteitsblad schreef een verslag van de avond. Dat ishier te lezen. Eerder publiceerde SG een blogserie over de utopische universiteit.

Bekijk de pitches en discussie van Universiteit op stelten.