Elise Andrew beheert het populaire wetenschapsblog I fucking love science, waarop ze dagelijks interessante wetenschapsnieuwtjes plaatst. Dat veel mensen niet wisten dat een vrouw het weblog beheert, bleek uit de opmerkelijke reacties op een link die Andrew plaatste naar haar twitteraccount.“I had no idea you were a female” “You mean you're a female and you're hot? I just liked science a little bit more today”
Dit artikel valt onder het dossier: Vrouwen in de wetenschap.
In een interview naar aanleiding van alle verbaasde reacties zei ze nooit te hebben willen verbergen dat ze een vrouw is. Toch waren de lezers van haar blog er automatisch vanuit gegaan dat er een man achter dit blog zat. Andrew schijft haar blog niet als 'vrouwelijke wetenschapper', maar als wetenschapper, omdat dit net zo goed vrouwen als mannen kunnen zijn. Maar het mannelijke geslacht lijkt de standaard. Het feit dat iemand een vrouw is, wordt vaak apart vernoemd. Ook in berichtgeving over wetenschap bestaat deze bias. Naast de vermelding dat de wetenschapper een vrouw is, vult men stukken aan met opmerkingen als 'ze ook zo goed kan koken' en dat ze 'haar baan en gezinsleven perfect combineert', terwijl je zou hopen dat stereotypes rondom 'mannenberoepen' en 'vrouwenberoepen' tegenwoordig een stuk minder zijn. Elise Andrew reageerde dan ook erg verbaasd over alle reacties op haar weblog en plaatste als reactie terug: “EVERY COMMENT on that thread is about how shocking it is that I'm a women! Is this really 2013?”
Ook een ander voorbeeld uit het nieuws de afgelopen tijd laat deze stereotypering zien. Toen op 30 maart ruimtevaartwetenschapper dr. Yvonne Brill overleed, berichtte de New York Times eerst over haar kookkunsten en daarna pas over haar bijdragen aan de wetenschap. In 2011 reikte Obama een medaille voor technologie en innovatie uit aan dr. Yvonne Brill. Is die informatie niet relevanter dan haar favoriete gerecht? Het nieuwsbericht leidde tot veel verontwaardiging op internet en is later aangepast. Christiane Nusslein-Volhard ontving de nobelprijs voor 'pyschology of medicine' in 1995. Journalisten vroegen Nusslein-Volhard naar haar recept voor chocoladetaart, een vraag die in bijna elk interview met haar terugkomt. Kunnen we niet iets doen aan deze 'knullige' weetjes in nieuwsberichten?
De Finkbeiner test
Wetenschapsjournalist Ann Finkbeiner schreef pas een column over haar opdracht om het portret te schetsen van een vrouwelijke astronoom. Waarom is het zo relevant om de vrouwelijkheid van deze astronoom te belichten, vraagt ze zich af. Kunnen we het niet één keer gewoon hebben over 'een astronoom' zonder daarbij zelfs maar te noemen dat ze een vrouw is? Naar aanleiding van deze kritiek op de gendergeladenheid van artikelen over wetenschappers stelt haar collega Christie Aschwanden de Finkbeinertest voor. De test is gebaseerd op de Bechdeltest, die gender bias in fictie aantoont, waarbij een werk alleen door de test komt als er minstens twee vrouwen in voorkomen die tegen elkaar praten over iets anders dan een man. Bij de Finkbeinertest slagen alleen artikelen die de volgende zaken niet noemen:
- Het feit dat ze een vrouw is
- Het beroep van haar man
- Hoe ze de kinderopvang regelt
- Hoe ze haar kinderen opvoedt
- Hoe ze een stapje terug moest doen door het competitieve veld
- Dat ze zo'n rolmodel is voor andere vrouwen
- Dat ze 'de eerste vrouw is die.. '
Lichtelijk satirisch bedoeld waarschijnlijk. Als het gaat om een bijzondere prestatie voegt het wel degelijk iets toe aan de profielschets. Bijvoorbeeld dat iemand de eerste vrouwelijke hoogleraar of Nobelprijswinnaar was, omdat er een verschil was in de positie van mannen en vrouwen. Aschwanden en Finkebeiner zeiden naar aanleiding van reacties die ze kregen op de test dat de criteria vooral bedoeld waren voor korte profielen van wetenschappers voor algemeen publiek, zoals bijvoorbeeld in de New York Times. Het is vooral storend dat ontdekkingen van vrouwelijke wetenschappers worden neergezet als een bijzondere prestatie óndanks hun vrouwelijke geslacht.
We kunnen leren van de Finkbeinertest door stil te staan bij de manier waarop mannelijkheid wordt gebruikt als standaard en vrouwelijkheid apart wordt benoemd. Bij sommige zaken kan je je afvragen: was dit bij een man ook noemenswaardig geweest? Het is grappig om te zien hoe gek het overkomt als in een interview een man ineens 'vrouwenvragen' krijgt als: ''Hoe is het om een man in de wetenschap te zijn?'' en ''Hoe denk je dat kinderen krijgen je carrière beïnvloedt?''. Laten we berichten over wetenschap vooral richten op dat waar het werkelijk om gaat: de wetenschap.
Nienke de Haan, stagiaire bij Studium Generale maakt wekelijks een blog over vrouwen in de wetenschap. Zie hier alle blogs:
- 8 maart 2013 Vrouwen in beeld
- 15 maart 2013 Rolmodellen in de wetenschap
- 29 maart 2013 Moeder én/of wetenschapper?
- 5 april 2013 Een vrouwelijke ontdekkingsreiziger als rolmodel
- 11 april 2013 Johanna Westerdijk, de eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland
- 19 april 2013 'En ze kan ook nog lekker koken': berichtgeving over vrouwen in de wetenschap
- 26 april 2013 Discriminatie aan de universiteit? De rechter oordeelt
- 3 mei 2013 Emancipatie: daar zijn we klaar mee. Toch?
- 10 mei 2013 Colleges volgen vanachter een gordijn
- 17 mei 2013 Techniek voor meisjes
- 24 mei 2013 Wetenschap en activisme
- 31 mei 2013 Women at the top: do it yourself!
- 7 juni 2013 Stereotypen en vooroordelen, waarom kunnen we er niet omheen?
- 14 juni 2013 Gender en etniciteit in het hoger onderwijs
- 21 juni 2013 Vrouwen in de wetenschap
