Daarnaast is 4,1 procent van de brugklassers depressief en zijn er vele scholieren en studenten die zich opsluiten in hun kamer, om op deze manier sociale contacten zoveel mogelijk te ontlopen. Studenten lunchen zelfs soms op het toilet, omdat zij bang zijn gezien te worden terwijl zij in hun eentje zitten te eten. Wat gaat er mis in het Japanse schoolsysteem?

De oorzaken van de hierboven geschetste problemen liggen diep in de Japanse samenleving verankerd, zo betoogt drs. Naoko Yasumoto-Richters in de tweede lezing van de reeks Voorbeeldig opgroeien. Een van de belangrijkste elementen hierbij is de Japanse economie, die voor een groot deel vorm geeft aan de samenleving. De kracht van deze economie ligt voornamelijk in de moraal van de werknemer: hij (of zij) dient zich in grote mate onderdanig te maken aan zijn werk. Deze industriële beroepsmoraal wordt in Japan dan ook als een belangrijk uitgangspunt gezien in het onderwijs: hoewel westerse, wetenschappelijke kennis wordt gedoceerd, blijft het bijbrengen van deze traditionele waarden van groot belang.

Dit laatste onderscheid wijst echter op een fundamentele tegenstelling: hoe kun je kinderen opvoeden tot 'verlichte denkers', die mee kunnen in de complexe, geglobaliseerde wereld, terwijl zij de traditionele, onderdanige Japanse moraal aangeleerd krijgen. De methode die de scholen gebruiken, versterken deze tegenstelling nog eens.

Ook de scholen zijn 'opgevoed' binnen deze moraal. Haast alle aandacht gaat uit naar het opdoen van prefabkennis – het bekende stampen. De inhoud is opgelegd door de overheid. Een vorm van onderwijs die perfect aansluit bij de sociaaleconomische kenmerken van de Japanse samenleving; Yasumoto-Richters heeft het dan ook over een geïndustrialiseerde vorm van educatie. Deze focus gaat soms zo ver dat kinderen (vooral op private yuku scholen) praktisch dag en nacht bezig zijn met het uit het hoofd leren van rijtjes, zonder daarbij aangeleerd te krijgen om zelf inzichten op te doen.

De hierboven beschreven vorm van onderwijs is misschien logisch binnen de Japanse cultuur, maar kan (in de toekomst) desalniettemin grote gevolgen hebben. Zijn de huidige Japanse scholieren de komende jaren wel opgewassen tegen de postindustriële en globaliserende samenleving, waar ook Japan deel van zal moeten uitmaken? Hiervoor is een meer op de leerling gerichte methode van onderwijs nodig: niet alleen kennis is belangrijk, maar het dient ook te gaan om de opvoeding van het kind als mens. Alleen dan kan een kind zichzelf daadwerkelijk ontwikkelen, en wijzer thuiskomen na een dagje school.

Volgende week, op woensdag 29 september, spreekt dr. Jyotsna Gupta over de situatie in India. Bekijk het hele programma van de reeks Voorbeeldig opgroeien en wees welkom! De hele lezing van Naoko Richters kun je hier terugkijken.