We leven in een maatschappij waarin we zonder opleiding moeilijk aan werk komen. En dus gaan veel jongeren na hun middelbare school studeren. Het jaarlijkse studiegeld, op kamers, bij een studenten- of sportvereniging en ook een leuk sociaal leven leiden; het kost allemaal veel geld. Sinds de introductie van het leenstelsel in 2015 in de plaats van een studiebeurs, lopen de schulden bij huidige studenten steeds verder op. Twee derde van de studenten heeft nu een studieschuld, en bij de helft is die schuld meer dan 10.000 euro. In de lezing “Wiens schuld is het?” vertelt financieel geograaf prof. dr. Ewald Engelen dat studenten nu dankzij het leenstelsel in de snelst groeiende schuldcategorie vallen. Het gevolg van deze oplopende schulden is dat studenten financieel steeds afhankelijker worden van hun ouders. Dat blijkt nu uit een vierjarig onderzoek onder 1505 hbo- en universitaire studenten van budgetvoorlichter Nibud.
Afhankelijk
In vergelijking met 2017, betalen ouders steeds vaker de rekeningen van hun studerende kinderen. Ruim twee derde ontvangt geld van hun ouders, en ook het bedrag dat zij ontvangen is met 46 euro per maand gestegen. Dit is niet niks. Uit het onderzoek blijkt dat niet alle ouders aan deze stijgende bijdragen kunnen voldoen. “Niet alle studenten kunnen beroep doen op hun ouders,” volgens Arjan Vliegenthart, directeur van het Nibud. “Hierin zien wij een risico op toenemende kansenongelijkheid.” Dit gaat direct tegen de onderliggende gedachte van het leenstelsel in, namelijk dat de financiële verantwoordelijkheid bij de studenten en hun omgeving ligt. “Nu blijkt dat dat niet werkt.”
Stressvol
Veel studenten ervaren door hun financiële situatie stress. En dat terwijl het studerende leven al genoeg uitdagingen kent. Daarbij komt dat juist deze generatie straks de rekening moet betalen van de coronacrisis. “Die onzekerheid heeft impact op hun functioneren,” aldus Vliegenthart. Hoewel hij wegblijft bij de vraag of het leenstelsel niet moet worden afgeschaft, is Engelen minder voorzichtig: drastische veranderingen zijn nodig om als land uit de schulden te komen. De samenleving is op dit moment ondergeschikt aan de logica en belangen van banken en financiële markten. Dat is zorgwekkend, en dus moet het leenstelsel volgens hem zo snel mogelijk weer afgeschaft worden. “Nederland moet het goede voorbeeld geven,” aldus Engelen in zijn lezing.
Ook een groot deel van de studenten hebben een duidelijke mening over het huidige leenstelsel. Met studentenstakingen in acht steden en de online petitie #nietmijnschuld pleiten zij voor de afschaffing van het huidige leenstelsel. Volgens hen is het hoog tijd voor verandering. Zo ook student Joshua Roos, zoals hij vertelt in een artikel van het AD: “Ik vind het leenstelsel verschrikkelijk. Het is een veel minder fijn gevoel om te studeren als je weet dat je schulden opbouwt.”
Deze huidige problemen met studieschulden zijn volgens Engelen onderdeel van een groter probleem: een economisch stelsel dat bol staat van de perverse prikkels. Alles in onze samenleving draait daarom. Waarom zijn niet alleen banken, maar ook woningbouwcorporaties, universiteiten en ziekenhuizen zo sterk financieel gedreven? En zijn er alternatieven voor onze geldverslaving? Meer weten? Kijk dan zijn lezing "Wiens schuld is het?" terug.
