'Verander de wereld, begin bij jezelf' luidt een bekend motto. Toch blijkt dit lastig in de praktijk. Probeer maar eens een maand zonder plastic, internet of buiten het financiële systeem te leven. En zeker als het gepaard gaat met ongemak is een trend niet makkelijk gezet. Hoe zorg je dan voor verandering? In deze blogserie onderzoekt stagiaire Emma Groenendijk kantelpunten. Is er een succesformule voor een betere wereld? Dit is laatste aflevering.
Jezelf?
Misvormde groente verkopen; een kledingbibliotheek; de Ik Stap Over Van Bank Week; een dag zonder telefoon; en dumpster diving: het zijn allemaal initiatieven die een verandering teweeg willen brengen. Ze zijn goed bedoeld, maar zijn ze ook effectief? Zo betrap ik mijzelf erop dat ik nog steeds klant ben bij een 'slechte' bank, kleding koop in plaats van lease en toch kies voor de mooie groentes. Dit toont aan dat, ondanks dat ik betrokken, ik er (nog) niet in slaag mijn eigen gedrag volledig te veranderen. Ik controleer een merk dan wel op Rank a Brand voor ik het koop en kijk of mijn groente en fruit niet van de andere kant van de wereld komen, maar hoe groot is mijn impact op een beter milieu nou? Je eigen gedrag veranderen is moeilijk en dat van anderen al helemaal. Eén van de grote problemen is dat verantwoordelijkheden onduidelijk zijn. Begint de duurzame transities bij jezelf of bij anderen?
Onder of boven?
Hoogleraar transitiemanagement Jan Rotmans is er van overtuigd dat de duurzame transitie eraan komt en wel van onderop. Is dit realistisch? Ik merk in het dagelijks leven dat het lastig is om een nieuw initiatief onderdeel van mijn leven te maken, dat zullen anderen ongetwijfeld herkennen. Moeten we de transitie-start misschien zoeken bij de overheid of juist in het bedrijfsleven? Duurzaam ondernemen is tegenwoordig steeds gebruikelijker. Dr. Tom Rodrigues vertelde eerder in een lezing dat maatschappelijk verantwoord ondernemen succesvol kan zijn als je voldoet aan twee voorwaardes. Als eerste moet je het economisch toegankelijk maken voor iedereen, het kan niet de bedoeling zijn dat duurzaamheid iets elitairs is. Ten tweede moet je creatief omgaan met duurzame initiatieven. Tegelijkertijd kan de overheid met betere regelgeving duurzaam maatschappelijk ondernemen meer stimuleren, maar dan moet het eerst zelf het goede voorbeeld geven.
Klimaatrechtzaak
Urgenda, de organisatie voor duurzaamheid en innovatie, toetste Nederland aan zijn eigen wetgeving door de regering aan te klagen vanwege een nalatig klimaatbeleid. Op 24 juni 2015 verklaarde de rechter het klimaatbeleid van de Nederlandse regering inderdaad “onrechtmatig”. Het is nog maar de vraag in hoeverre er nou echt gevolgen zijn als de overheid de uitspraak niet naleeft, toch geeft het aan dat er zeker mogelijkheden zijn als er duidelijke regelgeving is. De Engelse advocaat Martyn Day is gespecialiseerd in milieuclaims. Day sleept grote multinationals voor de rechter, zo klaagt hij momenteel Shell aan namens een aantal Nigeriaanse vissers wegens het vervuilen van de Nigerdelta. Dit laat zien dat er steeds meer mogelijk is om een duurzame samenleving na te streven, dan wel af te dwingen. En dat regelgeving consumenten handvatten geeft om grote bedrijven op hun verantwoordelijkheden aan te spreken.
Innovatie?
We kunnen allemaal wel duurzaam willen leven, het helpt als er producten en diensten zijn die dat mogelijk maken. Hier speelt innovatie een belangrijke rol in. In de serie 'Lokaal mondiaal' spreken prof. dr. Hekkert en Harm van den Heiligenberg over groene innovatie. Hoe complexer de innovatie is, des te lastiger het is om het in te voeren in de maatschappij. Enthousiasme creëren voor het gebruik van de nieuwste Iphone is simpel, het is immers een verbetering van al bestaande smartphones. Vergelijk dit met offshore windenergie, dan zie je dat de implementatie hiervan een stuk lastiger is, doordat een heel systeem aangepast moet worden en het een technisch complexe innovatie is. Toch kan dat laatste een groot verschil maken voor het milieu. Duurzame innovatie gaat niet zozeer om technologie, maar meer nog over instituties. Innovaties moeten zich invechten in bestaande patronen waarvan we afhankelijk zijn gemaakt.
Volgens Correspondent Rutger Bregman is de overheid de grootste uitvinder aller tijden. Zo heeft de bouw van de Deltawerken ons veel nieuwe uitvindingen gebracht. Toch zie je tegenwoordig steeds meer nieuwe start-ups, bedrijven of apps die proberen met nieuwe technologie duurzame innovatie te laten plaatsvinden. Zo is Tesla, een Amerikaanse producent van elektrische auto's, een nieuwe super batterij aan het ontwikkelen en probeert Google via een soort luchtballonnen wereldwijde internettoegang te bewerkstelligen. Dit laat zien dat zowel de overheid als het bedrijfsleven een grote rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van innovatie.
Wat kunnen we nu doen om een duurzame transitie mogelijk te maken? Deze blogserie heeft laten zien dat er van alles mogelijk is op het gebied van duurzaamheid. Het grootste probleem is om het ook daadwerkelijk te doen. Het beste is om iets te doen wat binnen je eigen bereik ligt. Voor de één zal dit een bezoek aan de kledingbibliotheek zijn, de ander koopt misvormde groente. Als iedereen iets doet om duurzamer te leven kunnen we met z'n allen een verandering teweeg brengen. Samen kunnen we wellicht een heleboel druppels op de gloeiende plaat zijn. Hier heeft zowel de regering, het bedrijfsleven als jijzelf veel invloed op. En draagt daar verantwoordelijkheid voor. Een duurzamere toekomst en beter milieu begint dus toch bij jezelf.
> Intro: Kantepunten (14-07-2015)
> Kledingdilemma (21-07-2015)
> Digiminderen (28-07-2015)
> Roemloos eten (04-08-2015)
> Een ander financieel systeem (11-08-2015)
