Nederland is welvarender, gelijker en vrediger dan ooit. De mogelijkheden om jezelf te ontplooien zijn legio. Vooral de Generatie Y, oftewel de millennials, profiteren hiervan. Die zijn vrij om te kiezen wat ze willen doen: reizen, studeren, werken. Maar al deze keuzes kunnen je ook doen duizelen en stress veroorzaken. Want als alles kan, dan is het toch ook je eigen fout als het niet lukt? Vrijheid brengt hoge verwachtingen met zich mee, van de omgeving, maar ook bij jongeren zelf. Zijn dat luxeproblemen of is er meer aan de hand?
Alles wat we wilden
De documentaire 'Alles wat we wilden' (2010) is volgens regisseur Sarah Mathilde Domogala een 'visueel tijdsdocument'. Zij portretteert een aantal millennials, mensen tussen de 20 en 35. Ze zijn jong en ambitieus en werken hard om de beste te zijn in wat ze doen. Aan de buitenkant en op social media zijn ze zelfverzekerd, succesvol en doelbewust, maar vanbinnen zijn ze onzeker, angstig en domweg ongelukkig. Ze lijden aan de vrijheid. Sommige slikken zelfs antidepressiva, het hoort er net zo bij als Cola Light drinken of tandenpoetsen volgens twee van hen.
Luxeprobleem of zorgelijke trend?
De hoofdpersonen zijn natuurlijk niet representatief voor alle jongvolwassenen. Ze werken op één na allemaal in de creatieve sector, ze zijn stads, blank en hoogopgeleid. Toch lijkt het centrale probleem herkenbaar te zijn voor veel leeftijdsgenoten: hoge eisen stellen aan jezelf en in wat je doet, en voelen dat anderen dat ook doen. De bijkomstige keuzevrijheid in je doen en laten vormt een stressfactor, die soms uitmondt in psychische klachten. Is onze maatschappij veranderd of zijn dit hipsters met luxe-problemen?
Keuzestress
Jeroen van Baar, promovendus Decision Neuroscience aan het Donders Instituut in Nijmegen, legt uit dat er zoiets bestaat als choice overload. Een teveel aan keuzes is niet goed, want dat vergroot de kans dat je een verkeerde keuze maakt. Bij het maken van keuzes bestaan er twee soorten mensen: de 'maximizers' en de 'satisficers'. De eerste groep gaat alle opties af en wil alleen het allerbeste, de tweede groep opteert voor goed genoeg (klik op het plaatje hiernaast en zie in welke categorie jij valt). In 2014 publiceerde Van Baar het boek De prestatiegeneratie. Hij neemt hierin de prestatiedrang van zijn eigen Generatie Y onder de loep. Het zijn, net als hijzelf, allemaal 'maximizers'. Hij concludeert dat twintigers niet gelukkig worden van de drang de allerbeste te willen zijn, mede door de keuzestress die dat met zich meebrengt. De film bevestigt dit. Volgens Van Baar kunnen twintigers beter de onvermijdelijke middelmaat op waarde leren schatten. Maar dat is knap lastig als iedereen op Facebook alleen maar positieve berichten plaatst over cum-laude diploma's, verre vakanties, liefdevolle relaties en geslaagde feestjes…
Wees tevreden met goed genoeg
Ontwikkelingspsycholoog prof. dr. Wim Meeus (UU) is het deels eens met Van Baar. Hij erkent dat we in een nieuw tijdperk zijn beland, waar er door social media en real-life shows meer vergelijkingsmateriaal is. Iedereen kan een ster zijn, 'likes' van anderen zijn leidend geworden in het beoordelen van je eigen leven. Meeus benadrukt dat complimenten van anderen of de beste (mooiste, leukste, getalenteerdste, sociaalste) zijn ons niet gelukkig maakt, maar middelmatigheid accepteren is niet de oplossing. Middelmatig impliceert namelijk dat er iets beters en iets slechters is. Vergelijk niet, maar kijk wat voor jou persoonlijk voldoende is. Eén van de dingen die je leert als je ouder wordt is, dat 'goed genoeg' in bijna alle gevallen ook goed genoeg is. Dat je tevredenheid kunt halen uit omstandigheden en keuzes die niet perfect zijn.
Wie ben ik?
Volgens Meeus hebben de jongeren uit de film en andere millennials last van klassieke identiteitsproblemen, die in de jaren '50 en '60 voornamelijk voorkwamen bij tieners. Tegenwoordig gebeurt dit tussen de twintig en dertig. Identiteitsvorming betekent duidelijke doelen voor jezelf stellen en er zeker van zijn dat je deze kunt bereiken. Als een individu experimenteert met verschillende keuzes maar nog geen definitieve keuze gemaakt heeft of niet weet of de doelen bereikt kunnen worden, spreekt men in de psychologie over een moratorium. Dit moratorium kan gepaard gaan met ernstige onzekerheid en angst. Wie je bent en wat je toekomst gaat zijn, staat hierbij centraal. 'Maximizers' zijn hier kwetsbaar voor.
“Een luxeprobleem is niet minder erg dan elk andere probleem”
Aan de ene kant hebben de millennials in de film wel echt ergens last van. Ze kunnen niet meer functioneren als ze geen medicatie slikken of naar de psychotherapeut gaan. Aan de andere kant is het ook wel eens goed om je zorgen of problemen in perspectief te zetten. Ze komen namelijk ook deels voort uit de welvaart die we hier kennen. In andere delen van de wereld hebben arme jongeren echt geen tijd om na te denken over welke identiteit ze zichzelf willen aanmeten. De problemen van generatie Y moeten we niet bagatelliseren, maar wel relativeren.
De film Alles Wat We Wilden is te bekijken op npo.nl. De nabespreking met Jeroen van Baar, prof. Meeus en het publiek kun je terugluisteren.
