Stagiaire Iris Korvemaker onderzocht welke nieuwe vakgebieden en nieuwe visies er ontstaan binnen wetenschappelijke disciplines. Komende weken schrijft ze hier blogs over, deze keer nanotechnologie.
Één miljardste meter
In 2003 werd nanotechnologie geïntroduceerd als één van de invloedrijkste ontwikkelingen van de 21e eeuw. Hoe staan we er nu in? Wat is nanotechnologie en wat kunnen we er op dit moment mee? Een nanometer is één miljardste meter. Bijna niet voor te stellen. Onze vingernagels groeien vijf tot tien nanometer per minuut en een menselijke haar is 80.000 nanometer dik. Met nanotechnologie kan je op het allerkleinste niveau wetenschap bedrijven en dit zorgt voor veel nieuwe mogelijkheden. Ralph Merkle, Amerikaanse nanotechnologiewetenschapper, ziet een parallel met lego. “Het is alsof we altijd hebben gewerkt met een stapel Legoblokjes, en we hiermee probeerden te werken met bokshandschoenen aan,” legt hij uit. “Dan kun je die Legoblokjes bij elkaar schrapen, maar dan wordt het maar een ruwe, ongeordende stapel. Stel nou dat je dan plotseling die handschoenen uit kunt doen, en de Legoblokjes één voor één, met uiterste precisie, kunt opbouwen. Dat is in feite wat nanotechnologie is: iedere bouwsteen van materie heel precies kunnen gebruiken. Dat maakt het werk veel effectiever.”
Nanotechnologie breekt door
Nanotechnologie is geen aparte discipline, maar een 'enabling technology'. Het maakt nieuwe toepassingen mogelijk zoals vuilafstotende kleding, gouddeeltjes die tumoren kunnen bestrijden en nieuwe materialen met nooit eerder vertoonde eigenschappen als buigzaam metaal dat wel keihard is. Deze toepassingen kun je in allerlei disciplines gebruiken en dit is nog maar het begin. De verwachtingen zijn hoog, helemaal nu men werkt aan een nanopil die kanker kan opsporen in het lichaam. Hoe kunnen we zo'n nieuwe technologie verder ontwikkelen? Moeten studies als biologie, natuurkunde en scheikunde een cursus 'nanotechnologie' invoeren? Dit gaat niet werken. Nanotechnologie kan niet vanuit één vakgebied worden begrepen, maar vraagt om samenwerking. Daarom ontpoppen zich nieuwe studies zoals nanobiologie, die het interdisciplinair aanpakken.
Complexe problemen
Nanobiologie combineert biologie met natuurkunde en geneeskunde, en bestaat uit een samenwerking van twee universiteiten. Een typische ontwikkeling voor de huidige samenleving, waarin de relatieve afstanden steeds kleiner zijn en het dus makkelijker is om een opleiding in Delft en Rotterdam te geven. Omdat nanotechnologie nieuw is, zijn de risico's nog vrijwel onbekend. Hoe ver willen we gaan met het ontdekken van nieuwe toepassingen van nanotechnologie? We zien wel samenwerking tussen de verschillende life science gebieden, maar mist er geen kritische blik vanuit de ethiek of filosofie? Bärbel Dorbeck-Jung, Universitair hoofddocent Regulering en technologie aan de Universiteit Twente beaamt dit: “We moeten regulering en ethiek bevorderen in de ontwikkeling van verantwoorde technologie.”
Interdisciplinariteit de toekomst?
Zal er in de toekomst een groter aanbod van interdisciplinaire studies zijn? Of houden we nog te veel vast aan de scheiding van alfa, bèta en gamma? Amerika kent al veel interdisciplinaire studies en ook in Nederland zijn er steeds meer universiteiten die de opleiding 'Liberal Arts and Sciences' aanbieden. Hierover volgende week meer.
Meer weten over nanotechnologie? Kijk dan het theaterdebat over de gevaren en kansen van de nanotechnologie of de lezing van Nano-expert prof. dr. ing. Dave Blank (Wetenschappelijk directeur MESA+ Instituut voor Nanotechnologie, UT) over de vele mogelijkheden van nanotechnologie.
Voorgaande blog
> Introductie: Nieuwe wetenschappen (18-12-2014)
> Gelukswetenschappen (25-12-2014)
