De Privacyrede
De digitale wereld is bijna alomvattend. Tussen jou en je vrienden zit Facebook en Whatsapp. Tussen jou en je muziek zit Spotify. Tussen jou en wat je leest en kijkt, Amazon, Bol.com, Blendle en Netflix. En Google zit als grootste speler op dit terrein tussen jou en wat je zoekt, wilt weten, inplant, waar je heen gaat en hoe je daar komt. Hans de Zwart, directeur van Bits of Freedom, laat ons voelen hoe diep we ons bevinden in het virtuele tijdens de eerste Privacyrede die SETUP samen met Studium Generale organiseerde.
Sporen die we online achterlaten zijn moeilijk uitwisbaar. Alles lijkt traceerbaar. En het is lang niet alleen de overheid die we moeten wantrouwen. Meestal zijn het juist commerciële bedrijven die onze gegevens bewaren en geïnteresseerd zijn in waar we ons geld uitgeven. Het doel is niet te zien wat we doen, maar ons gedrag te voorspellen. Het verzamelen van data en het opstellen van profielen is de sleutel daartoe. Maar de hoofdrolspeler in het surveillancecircus, dat zijn we zelf.
Googles ogen, oren, handen en voeten
De Zwart noemt veel voorbeelden van manieren waarop we zelf bedrijven als Google en Amazon helpen de controle te vergroten. Google Maps gebruikt satellietfoto's. Google Streetview gebruikt auto's met camera's. Google Glass gebruikt jou voor de plekken waar de satellieten en auto's niet kunnen komen. In cafés, winkels of bij mensen thuis. Huisnummers en namen die de computers van Google niet kunnen lezen, worden ingevoerd door mensen als reCaptcha's (foto's van enigszins onduidelijke getallen of woorden die je soms moet invullen bij aanmeldingen).
De NSA doorzoekt emails op zoek naar foto's van gezichten en herkent daarin paspoortfoto's. Het programma Pittsburgh Pattern Recognition dat hiervoor gebruikt wordt is inmiddels overgenomen door Google. Foto's die buiten genomen zijn, kunnen steeds beter gematcht worden met satellietfoto's waardoor de positie van specifieke personen bepaald kan worden. We plaatsen 'tracking devices' in en op onze huisdieren en kinderen. Zo houden we bij waar ze zijn, maar kunnen we ook zien hoeveel en of ze genoeg bewegen. Alles wordt geupload naar de 'cloud'.
We houden elkaar steeds meer in de gaten. Vaak zonder dat we het weten.
Zonder privacy geen vrijheid
Is dit erg? Jazeker, vind De Zwart. Het gevaar dat diensten gehackt worden bestaat altijd. Zo waren vorige week de naaktfoto's van beroemdheden groot nieuws, nadat hun iCloud-accounts gehackt waren. Heb jij niks te verbergen? Ook dan is je vrijheid in gevaar. De profielen die online bedrijven van je maken, bepalen welke keuzes je voorgeschoteld krijgt en dus je denkrichting. Hun enige doel is winst maken. De Zwart vergelijkt Facebook met een casino: alles is erop ingericht je zo lang mogelijk daar te houden: 'addiction by design'.
Een mogelijk antwoord op deze problematische ontwikkelingen vindt De Zwart bij Nassim Taleb, het “enfant terrible van de academische wereld”. Taleb stelt dat een flexibiliteit essentieel is om met falen en imperfectie om te kunnen gaan. Hij vergelijkt een volledig gecontroleerde samenleving met een volledig steriel opgegroeid kind. Het kind zal bij de minste of geringste tegenslag ziek worden. Een gezonde samenleving is veerkrachtig, daar is ruimte voor falen, imperfectie en onzekerheid. We moeten niet alles willen controleren, dat kan ook niet en maakt ons uiteindelijk juist kwetsbaarder. Het wordt tijd dat we ons dat gaan realiseren.
Je kan de volledige Privacyrede 2014 hier teruglezen, maar je kan hem ook in zijn geheel terugzien.
