Bedrog
Bedrog is slecht. Bedriegers zijn onbetrouwbaar, listig en egoïstisch. Bedriegers, leugenaars en manipulators zijn we liever kwijt dan rijk. Waarom zijn we dan zo vaak oneerlijk? Zijn we met z'n allen elke dag immoreel bezig wanneer we bedriegen? Misschien moeten we niet te streng zijn voor onszelf. Bij het CKI symposium 'De evolutie van Bedrog' werd er een onbevooroordeelde blik geworpen op het fenomeen. Bedrog is logisch formuleerbaar en er zijn classificaties en modellen van te maken. Bovendien is het niet alleen veel voorkomend, het is noodzakelijk om een samenleving soepel te laten verlopen. Aan het einde van de dag had bedrog wat van zijn onschuld terug gewonnen.
Een logische indeling
Bedrog is in te delen in drie typen. Ten eerste zijn er de leugens. Van een leugen is sprake wanneer persoon A een ware overtuiging heeft dat x en aan persoon B vertelt dat niet-x met de intentie in persoon B de overtuiging dat niet-x te veroorzaken. Misleiden is een andere vorm. Bij misleiding vertelt persoon A aan persoon B niets onwaars, maar houdt voor persoon B expres informatie achter, waardoor persoon B een verkeerde conclusie zal trekken uit de informatie die hij tot zijn beschikking heeft. Bijvoorbeeld: A zegt tegen B dat Tweety een vogel is, waardoor B de conclusie trekt dat Tweety kan vliegen, terwijl A weet dat Tweety een pinguin is (en dus niet kan vliegen). Dr. Martin Caminada vergeleek deze categorie met Aziatische vechtsport: je maakt gebruik van de kracht van de ander. Bij misleiding bestaat deze kracht uit het deductieve vermogen van persoon B. Een derde categorie bevat de gevallen waarbij A iets vertelt aan B, en A geen idee heeft of dat wat hij vertelt waar of niet is. Dit is de categorie 'bullshit'. 'Bulshit' leidt tot ongegronde overtuigingen. Logica wordt meestal gezien als waarheidsinstrument, maar dr. Caminada, dr. Thijs Ruijgrok en dr. Hans van Ditmarsch toonden dat logica prima om kan gaan met onwaarheid.
Zonder empathie geen bedrog
De categorisatie en logische formulering van bedrog leiden niet automatisch tot een herwaarding van het fenomeen. Als we echter kijken naar de mogelijkheidsvoorwaarden en functie van leugens, misleidingen en 'bullshit' verandert de zaak. Je moet je namelijk in de schoenen van een ander kunnen plaatsen, zo verklaart dr. Mark Coeckelbergh. Je moet bedenken wat de ander zal denken om te kunnen bedriegen. Empathie is dus een noodzakelijke voorwaarde. Zonder empathie geen bedrog, maar zonder empathie ook geen zorg en medeleven. Een samenleving zonder bedrog is niet wenselijk. Het helpt ons soepel en makkelijk het samenleven te laten verlopen. Waarheid is lang niet altijd even praktisch. Denk maar aan alle discussies en ruzies die kunnen ontstaan door een al te eerlijke houding tegenover kennissen, mensen op straat of tegenover je baas. Bovendien beschermen we onze dierbaren en onszelf met bedrog. We troosten en steunen met kleine leugentjes om bestwil, we maken geintjes door te misleiden en in de kroeg is het heerlijk om te 'bullshitten'. Wie zou dit allemaal kunnen missen?
