Voor jezelf opkomen geldt tegenwoordig als een van de belangrijkste eigenschappen om aan te leren. Als ons iets ergs overkomt, willen we weten wiens schuld het is zodat we verhaal kunnen halen. Rond het begrip 'vergeving' hangt een onmiskenbare spruitjeslucht. Waarom eigenlijk? Is het niet beter voor het humeur van de samenleving als we opnieuw de waarde van vergeving leren inzien? Stel: iemand levert je een streek. Een rotstreek. Laten we zeggen: een bevriende collega blijkt al een tijd aan je stoelpoten te zagen, om zo jouw baan te bemachtigen. Hoe reageer je dan?

A. Je wacht de collega op en schreeuwt hem/haar toe 'Vuile verrader!' - vergezeld van een goed geplaatste klap op diens schijnheilige tronie.
B. Je vertelt de collega met nauwelijks ingehouden woede dat je dit gedrag abject vindt, en niks meer met hem/haar te maken wilt hebben.
C. Je vraagt, op punt van huilen, aan de collega: 'Hoe kun je zoiets gemeens in godsnaam doen, we waren toch vrienden?'
D. Je kijkt de collega strak aan en zegt koeltjes: 'Ik heb erover nagedacht en begrijp nu waarom je zo handelt. Ik ben teleurgesteld, maar ik vergeef je.'

De meeste mensen zijn waarschijnlijk te beschaafd om de klap uit antwoord A uit te delen en te weinig beheerst voor reactie D. Het gros van de mensen zal reacties als B en C vertonen. Anders wordt het wanneer er niet een baan, maar bijvoorbeeld een echtgenoot wordt afgepakt; vergelding is in dat geval goed voorstelbaar en breed geaccepteerd. Maar wat als je wordt aangerand of iemand je kind vermoordt; durven we dan zelfs maar aan vergeving te denken?

In samenwerking met SLAU vindt op woensdag 16 en 23 november een avond plaats naar aanleiding van het boek De andere wang. Vergeven in tijden van vergelding van journalist Willem van Leeuwen. Schrijvers, wetenschappers en filosofen gaan in gesprek onder leiding van Aleid Truijens.

We zijn eraan gewend geraakt om op te komen voor onze rechten. 'I'm gonna sue you!', is het eerste wat je in de VS hoort als je je medemens bewust of onbewust iets onwelgevalligs hebt aangedaan. Rond het begrip 'vergeving' hangt een spruitjeslucht. Waarom eigenlijk? Schrijvers, filosofen en ervaringsdeskundigen discussiëren in een tweeluik van SLAU en Studium Generale over de kwestie. Tijdens het eerste deel van het tweeluik op 16 november staat de persoonlijke worsteling met vergeving centraal, op 23 november komt het huidige humeur van de samenleving en de plaats van begrippen als tolerantie, empathie, begrip en vergevingsgezindheid daarin, aan bod.

16 november

Op 16 november spreekt Aleid Truijens onder meer met Patricia Jimmink, die in haar jeugd seksueel werd misbruikt, eerst door een buurman en daarna door haar stiefvader. Haar moeder wist dat het gebeurde, maar greep niet in. Nu haar ouders oud zijn, blijft ze hen bezoeken, maar vergeven kon ze hen niet: 'sommige dingen zijn onvergeeflijk.'

Filosoof Joachim Duyndam onderzoekt wat er nodig is om tot vergeving te komen: 'Vergeven is iets heel moeilijks, wat bovendien maar zelden lukt. Morele dwang, zelfbedrog, miscommunicatie, haast, gebrek aan moed, teveel aan diplomatie - ziedaar enkele gewone menselijke eigenschappen die een vergevingsproces kunnen blokkeren of doen mislukken.' Duyndam schreef een stappenplan om tot vergeving te komen.

Dichter en columnist Rob Schouten spreekt een column uit. Schouten publiceerde elf gedichtenbundels, waaronder Vuil goed dat dit jaar verscheen. Zijn meest recente boek is Rondeten in Amen, over de twee weken die hij verbleef in het Drentse dorpje Amen en elke avond aan de etenstafel aanschoof bij een andere familie in het dorp.

Willem van Leeuwen is schrijver en journalist. Dit voorjaar publiceerde hij het boek De andere wang. Vergeving in tijden van vergelding. Daarin gaat hij op zoek naar het antwoord op de vraag wat vergeving eigenlijk is. Het boek leverde indrukwekkende verhalen op van mensen die op uiteenlopende wijze voor de keuze stonden te vergeven of niet.

Aleid Truijens is schrijfster en journalist. Ze publiceerde onder meer de romans Geen nacht zonder(2004) en Vriendendienst (2007). Dit jaar verscheen van haar hand Geluk kun je alleen schilderen. F.B. Hotz. Het leven, de biografie van schrijver F.B. Hotz.

23 november

Op 23 november spreekt Aleid Truijens met Jack Keijzer die drie jaar geleden zijn zestienjarige zoon Pascal verloor. Hij werd koelbloedig vermoord. 'Pascal is er niet meer en komt ook nooit meer. De hoofddader kreeg vijftien jaar cel. Hij gebruikte een snoeischaar om onze zoon te verwonden, hij reed over hem heen, hij heeft zich niet over hem bekommerd en hij heeft zichzelf niet aangegeven.' Als je zoiets hebt meegemaakt is het begrip vergeving allicht mijlen verwijderd van het gratuite begrip uit de zelfhulpboeken.

Theoloog Frank Bosman benadert het begrip vergeving vanuit de christelijke traditie. Hij noemt zich 'cultuurtheoloog'. Hij kijkt naar cultuuruitingen zoals films, games, reclame, popsongs, kunst, soaps, en naar de impliciete laag die daar onder ligt. 'Ik wil mensen bewust maken van het mooie van het christelijke verhaal in esthetische en morele zin. Vooral dat laatste is vandaag de dag relevant. We kennen rechtvaardigheid van de Romeinen, maar bijvoorbeeld vergeving en verzoening kennen we vanuit het christendom. Met rechtvaardigheid hebben we niet veel moeite, maar met vergeving nadat iemand zijn straf heeft uitgezeten lijken we steeds meer moeite te hebben. En dat is iets dat we van het christendom kunnen leren.”

Andreas Kinneging is rechtsfilosoof aan de Universiteit van Leiden. Hij verbindt het begrip vergeving met andere deugden zoals empathie en tolerantie die het humeur van een samenleving bepalen. In een interview in HP De Tijd zei hij vorig jaar: 'Aristoteles zei al dat de strafmaat dient te sporen met ons gezamenlijke gevoel van rechtvaardigheid. Een kernelement van dat gevoel is oog om oog, tand om tand. Dat is een oerbegrip: er moet gecompenseerd worden voor wat is afgenomen. Rechtspreken is de balans herstellen. Ook bij moord of doodslag moet er gecompenseerd worden, de ouders van iemand die is vermoord, zijn ten einde raad van verdriet, de maatschappij is geschokt door die daad. Dan is levenslang, een zeer lange vrijheidsstraf en soms misschien wel de doodstraf op zijn plaats.'

Schrijfster Manon Uphoff spreekt een column uit over vergeving. Uphoff schreef romans en novelles als Begeerte (1995), De vanger(2002) en Koudvuur (2005). Haar meest recente roman heet De spelers (2009) die de tocht van de hoofdpersonages door een veranderende, afwisselend lichte en duistere wereld tegen de achtergrond van de oorlog in voormalig Joegoslavië, beschrijft.

Willem van Leeuwen is schrijver en journalist. Dit voorjaar publiceerde hij het boek De andere wang. Vergeving in tijden van vergelding. Daarin gaat hij op zoek naar het antwoord op de vraag wat vergeving eigenlijk is. Het boek leverde indrukwekkende verhalen op van mensen die op uiteenlopende wijze voor de keuze stonden te vergeven of niet.

Aleid Truijens is schrijfster en journalist. Ze publiceerde onder meer de romans Geen nacht zonder(2004) en Vriendendienst (2007). Dit jaar verscheen van haar hand Geluk kun je alleen schilderen. F.B. Hotz. Het leven, de biografie van schrijver F.B. Hotz.