Bewijs is niet altijd zo hard als het lijkt. Zo dachten we ooit dat alle zwanen wit waren, totdat er ook zwarte werden gevonden. Waarneming is dus niet per se voldoende. Bestaat wetenschappelijke zekerheid eigenlijk wel?

Als zekerheid ergens van belang is, is dat in de geneeskunde en het recht. Maar een medicijn kun je nooit op álle mensen testen en de officier van justitie wil de rechter overtuigen van zijn gelijk, niet van de waarheid. Een wiskundige bewijst volgens formele regels die onomstotelijk zijn. Maar om het Higgsdeeltje aan te tonen, was theorie niet voldoende overtuigend en was de enorme Large Hadron Collider nodig. Heel anders is de studie naar menselijk gedrag. En hoe bewijs je wat een schrijver bedoelde met die ene, poëtische zin een eeuw geleden? Ook de journalistiek worstelt met bewijs en de betrouwbaarheid van bronnen. Acht lezingen over de rol van bewijs in verschillende vakgebieden.

Studiewaardeerbaar

Deze serie is voor iedereen toegankelijk en speciaal voor studenten te volgen als onderdeel van de niveau 3 cursus Wetenschapsfilosofie (201400030) voor 7,5 ECTS. I.s.m. de Bèta-, Geesteswetenschappen- en Sociale Wetenschappen faculteit.

Discussier op Twitter mee via #sgBewijs

WOENSDAG 4 FEBRUARI
Broos bewijs
Prof. dr. Robert Maier (Algemene Sociale Wetenschappen, UU) schetst elementen van de geschiedenis van bewijzen in de wetenschap. Van dominante denkrichtingen en andersdenkenden, de status en positie van disciplines tot dagelijkse kennis. Wanneer is iets bewezen? En hoe ga je om met bewijs in verschillende vakgebieden?

WOENSDAG 11 FEBRUARI
Logisch toch?
Wiskundig bewijs pretendeert absolute waarheid te zijn: een wiskundige bewijst volgens formele regels die onomstotelijk zijn. En daar zit volgens dr. Rosalie Iemhoff (Wiskundige Logica, UU) een bepaalde schoonheid in. Van een kroeggesprek, via de rechtspraak en de stelling van Pythagoras naar abstracte bewijzen. Hoor over ontdekken, vermoedens en keihard, wiskundig bewijs.

WOENSDAG 18 FEBRUARI
Soorten van gelijk
Jonge wetenschappers zijn vaak huiverig in hun adviesrol. Want onderzoek is nooit helemaal af en waterdicht bewijs kun je vergeten. Maar daar heeft de beleidsmaker natuurlijk niets aan. Sociaal wetenschapper prof. dr. Margo Trappenburg (Bestuurskunde, UU) vertelt over de wenselijkheid van stellingname zonder te hoog van de toren te blazen. Hoe zou de samenleving er uitzien als bewijs de rol speelt die het 'verdient'? Hebben de burger en de politiek boodschap aan bewijs?

WOENSDAG 25 FEBRUARI
Hoe bewijzen alfa's?
Hoe bewijs je wat een schrijver bedoelde met die ene, poëtische zin een eeuw geleden? Hoe maak je waar dat de ideeën van Rousseau een omwenteling veroorzaakten? Je kan de tijd niet terugzetten. Hoe ga je dan om met interpretaties? En hoe geef je dat weer zonder te verzanden in bronvermelding na bronvermelding? Prof. dr. Marita Mathijsen (Emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde, UvA) over de literaire middelen om een bewijs met kracht over het voetlicht te brengen. Goochelen met feiten is uiteraard uit den boze. Over historiezucht en de schoonheid van het gelijk: vaak een veel mooier gelijk dan een slecht opgeschreven bewijs.

WOENSDAG 4 MAART
Zoeken naar waarheid
Bij het zoeken naar de waarheid lijkt bewijs soms slechts één kant op te wijzen. Je kunt wel bewijs hebben voor een bepaalde stelling maar soms is het niet mogelijk een bepaald idee te falsifiëren. Bijvoorbeeld op de door journalisten toegepaste wijze van 'hoor en wederhoor'. In extreme situaties met toegang tot beperkte informatievoorziening is dat lastig. Hoe ga je daar als journalist en antropoloog mee om? Joris Luyendijk spreekt over de betekenis van bewijs en waarheid in de Nederlandse politiek, het Midden-Oosten en de Londense bankenwereld.

WOENSDAG 11 MAART
Juridisch bewijs
Hoe verhoudt juridisch bewijs zich tot wetenschappelijk bewijs? In hoeverre is het vinden van de waarheid een doelstelling van het strafproces? Wat zijn daarbij de rollen van de deelnemers aan het strafproces, zoals de officier van justitie, de rechter en de advocaat? Hoe zijn dwalingen zoals de zaken omtrent de Schiedammer parkmoord, de Puttense moordzaak en de strafzaak tegen Lucia de Berk te verklaren? Strafrechtadvocaat en hoogleraar straf(proces)recht prof. mr. Stijn Franken (Strafrecht, UU) licht een tipje van de sluier op.

WOENSDAG 18 MAART
Op zoek naar Higgs
Met berekeningen en formules proberen natuurkundigen deeltjes met wonderbaarlijke eigenschappen te voorspellen. Maar om het bestaan te bewijzen is waarneming in de 'echte' wereld belangrijk. Voor het aantonen van het bestaan van het Higgsdeeltje waren tientallen jaren en de Large Hadron Collider nodig. Nobelprijswinnaar prof. dr. Gerard 't Hooft (Theoretische Natuurkunde, UU) over wat er in de natuurkunde doorgaat voor bewijs. Hoe afhankelijk ben je van ingewikkelde technologie? En wat betekent dat voor de toekomst als theorieën nog complexere apparatuur vereisen?

WOENSDAG 25 MAART
Bewezen beter
Artsen gebruiken onderzoek om hun beslissingen op te baseren; evidence based medicine. Maar hoe objectief is dit eigenlijk? De hand van de industrie heeft invloed op de kwaliteit van onderzoek. Biases, fouten, onzorgvuldigheid en soms zelfs manipulatie: Wat zijn de effecten van slordig omgaan met bewijs? En hoe maken we de (medische) wetenschap beter? Prof. dr. Rick Grobbee (Klinische Epidemiologie, UU) over bewijs binnen de medische wetenschap en praktijk.