500 jaar geschiedenis
Naar aanleiding van de lezingenseries verzorgt Studium Generale een samenvatting van de belangrijkste gedachten en antwoorden die langskwamen. In het volgende lees je welke inzichten de serie 500 jaar geschiedenis opleverde.
De industriële revolutie veranderde de wereld ingrijpend. Er is nauwelijks een groter verschil denkbaar dan dat tussen de technische mogelijkheden in 1800 en die in 1900. Wat waren de oorzaken van die snelle technologische vooruitgang? En welke gevolgen had dit voor Europa? In de serie 500 jaar geschiedenis gingen we terug in de tijd met emeritus hoogleraar geschiedenis Maarten van Rossem, en ontdekten we hoe de revolutionaire ontwikkelingen in de afgelopen vijf eeuwen de opkomst van de westerse welvaart mogelijk maakten.
Van stoommachine tot vliegtuig
De stoommachine was 'de motor' achter de industriële revolutie. Zonder deze uitvinding waren we waarschijnlijk nooit zo welvarend geworden. Maarten van Rossem legt ons uit dat de stoommachine juist in Europa ontstond doordat het wetenschappelijke klimaat daar gunstig was. De wetenschappelijke revolutie die halverwege de 16e eeuw begon en tot ongeveer de 19e eeuw duurde, zorgde dat men traditionele ideeën ging betwijfelen en zelf ging experimenteren. De industriële revolutie was dus vooral een kennisrevolutie. Technologische uitvindingen waren belangrijk, maar je zou nooit op het idee van een stoommachine komen als je niet weet welke processen zitten achter bijvoorbeeld luchtdruk en vacuüms.
Maar voor de stoommachine echt een grote rol kon gaan spelen in de industriële revolutie moest er nog heel wat gebeuren; van de stoommachine van begin 18e eeuw naar stoomtrein was nog een lange weg. Pas toen problemen met de druk en de rails waren opgelost, kon in 1825 eindelijk de eerste stoomtrein voor kolenvervoer in gebruik gaan.
In de tweede helft van de 19e eeuw raakte de industriële revolutie in een stroomversnelling. Auto's, radio's, telefoons, vliegtuigen en elektriciteit werden uitgevonden en werden in rap tempo ruim beschikbaar voor de samenleving. Belangrijk daarbij was het in gebruik gaan van de lopende band, waardoor de prijs van de producten zakte, zodat de fabrieksarbeiders die de auto's maakten, zelf ook auto's konden betalen.
Europa voorbij
Ook de militaire revolutie in Europa in de loop van de 15e eeuw was een ingrijpende gebeurtenis. Kruisbogen werden vervangen door handvuurwapens en West-Europese legers werden steeds groter. Tussen 1450 en 1650 voeren de eerste zwaarbewapende handelsschepen richting Azië om handel te drijven. De Europeanen bleken meedogenloze geweldsgebruikers, mede door hun militaire superioriteit en gemoderniseerde forten. Zo ontstond het eerste netwerk van koloniale overheersing. In 1492 ontdekt Columbus Amerika en gaan de Europeanen ook op dat continent een leidende rol spelen.
De industriële en militaire revolutie zorgde voor grote veranderingen in de wereld en die zijn nog steeds gaande. Voornamelijk in Azië, waar op dit moment industrialisatie in rap tempo plaatsvindt. De industriële revolutie is pas echt voorbij, stelt Van Rossem, wanneer iedereen ter wereld toegang heeft tot de uitvindingen van de afgelopen vijf eeuwen. Hoe lang dat nog gaat duren, is de vraag.
Wil je de lezingenserie in zijn geheel terugzien? Klik dan hier.
Dit artikel verscheen ook als bijdrage in het Studium Generale Magazine.
