Honderdduizend Nederlanders krijgen per jaar de de diagnose kanker. In de meeste gevallen ontstaat de ziekte door ouderdom en in organen, zoals darm- long- en prostaatkanker. Hoe de ziekte zich echter gedraagt, is per mens verschillend. Daardoor is het moeilijk om één middel te vinden dat alle soorten kanker bestrijdt. Huidige geneesmiddelen zijn dan ook maar beperkt effectief. Driekwart werkt zelfs niet. Hoe kan dit worden verbeterd?
Vermenigvuldigen
Prof. dr. René Bernards (UMC Utrecht) onderzoekt hoe kankercellen zich vermenigvuldigen. Uit de pathologie is bekend dat een ongecontroleerde celdeling zorgt voor het ontstaan van kanker. Normaal zorgen reparatiegenen er voor dat zo'n verkeerde celdeling stopt. Dat lukt niet altijd. Zo ontstaan verkeerde cellen - kankercellen - die zich bovendien blijven vermenigvuldigen. Wat een patholoog echter niet ziet, is de aanleiding voor een verkeerde celdeling. Door op het allerkleinste niveau van de genen te kijken, kan een moleculair bioloog wel zien waar het fout gaat.
Weg versperren
Het onderzoek van Bernards moet leiden tot medicijnen die alleen dat deel van het gen bestrijden dat gepaard gaat met de verkeerde celdeling. Naast goede resultaten, ondervindt dit onderzoek ook problemen: Genen worden resistent tegen medicatie, zodat ze zich op een andere manier proberen te delen. Bernards vergelijkt dit met een verkeersopstopping. Wanneer een route door een opgebroken weg of ongeluk is afgesloten, zoekt de automobilist een alternatieve route om zijn bestemming te bereiken. De kankercel doet dit ook. Daarom is het van belang om te onderzoeken welke alternatieve routes er voor kankercellen zijn om zich te delen. Zo kan, door een cocktail van medicijnen, voorkomen worden dat een cel zich via een alternatieve route zal gaan delen. Dat is geen nieuwe manier van denken, dergelijke cocktails gebruiken artsen ook om HIV te beteugelen. De reden waardoor we deze ziekte als een chronische aandoening zien. De hoop is dat dit in de toekomst ook voor kanker gaat gelden.
De vraag is of kankercellen niet andere wegen zullen vinden. Ook bij een wegversperring is er immers meer dan één alternatieve route om je doel te bereiken. Dat is precies waarom er meerdere medicijnen tegelijkertijd gebruikt moeten worden. Het ene medicijn doodt de kankercel, terwijl het andere er voor zorgt dat de cel geen andere routes vindt. Wellicht is er daarom zelfs een derde of vierde medicijn nodig om ook andere alternatieve routes onmogelijk te maken.
Stop met roken
Bovenstaande laat zien dat behandeling niet de meest ideale route is. Volgens Bernards zouden we veel meer moeten doen om de ontwikkeling van kanker te voorkomen. Ook daar probeert hij de burger en vooral de regering van te doordringen. Roken is één van de belangrijkste veroorzakers van longkanker, die door een simpel ingrijpen van de overheid een halt kan worden toe geroepen. Zorg dat het aantal verkooppunten van tabak drastisch afneemt. Neem de verleiding weg door supermarkten te verbieden dergelijke producten te verkopen. En omdat het volgens Bernards nog twintig jaar duurt voordat medicatie tegen kanker zover is dat zij op maat gemaakt wordt, is preventie voorlopig het verstandigste om te doen. Voorkomen is beter dan genezen, toch?
Ben je geïnteresseerd in nieuwe technologieën op medisch gebied? Houd dan het programma van Studium Generale in de gaten. Dit najaar zullen wetenschappers uit verschillende vakgebieden laten zien wat we de komende jaren op medisch gebied kunnen verwachten en hoe dat invloed zal gaan hebben op het denken over ons zelf.
