Om 7 uur rinkelt de wekker. Buiten slaat een autodeur dicht, de buurman vertrekt naar zijn werk. Beneden gromt de koffiebonenmaler. Dat klinkt goed. Na het ontbijt stap ik op de fiets naar het station, oortjes in en lekker luisteren naar mijn favoriete podcast. Onderweg scheuren auto's mij voorbij. In de trein kijkt iemand in de coupé op vol volume (!) naar TikTok-filmpjes en degene naast mij zit te bellen, maar ik durf nergens wat van te zeggen. Op Utrecht Centraal aangekomen is het topdrukte, het geroezemoes van de grote hal komt boven mijn vrienden van de podcast uit. Op kantoor is het een oase van rust, de typende collega's en het gezoem van de klimaatbeheersing zijn de easy listening songs op de soundtrack van mijn werkdag.

In het tijdperk van sociale media lezen we regelmatig over de effecten van de overload aan visuele prikkels op onze hersenen, maar ik denk niet dat we ons even bewust zijn van de impact van geluiden en vooral van lawaai. Je merkt het pas echt als er iets verandert in je leven. Bijvoorbeeld als je een overspannen raakt en de meest alledaagse geluiden ineens heel hard binnenkomen. En als je een baby krijgt, blijkt die familie aan de overkant van de straat toch niet zo attent als voorheen (zeg nou zelf: wie gaat er om zeven uur 's avonds grasmaaien?). Een verandering die we allemaal ervoeren was de pandemie. Tijdens de lockdowns gingen mensen zowel minder als meer horen, omdat het 'maskerend' geluid van verkeer en luchtvaart verdween. Volgens een kleine enquête bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat uit april 2020 hadden thuiswerkers het meest last van spelende kinderen, gevolgd door klussende buren en bouwlawaai.

Na de lockdowns leek er ineens méér geluid te zijn. Meer festivals, meer bladblazers, meer bezorgbusjes die stationair draaien en meer vrachtwagens die laden en lossen. Ruim 1 miljoen mensen in Nederland ondervinden hinder door geluidsoverlast in hun woonomgeving. Naast de eerdergenoemde ongemakken, moet je denken aan trein-, weg- of vliegverkeer, maar ook de nabijheid van industrie of drukke gebieden. Utrecht bleek in een onderzoek gemiddeld de lawaaiigste regio van Nederland, overdag én in de nacht. Ruim 20 procent van de mensen in deze regio moet elke dag meer dan 55 decibel aanhoren. Je kunt via deze lawaaitool jouw regio checken. De WHO adviseert om geluid door wegverkeer terug te brengen naar gemiddeld 53 decibel (db) per etmaal en 45 db in de nacht.

Geluidsoverlast wordt het nieuwe fijnstof genoemd, een onzichtbare sluipmoordenaar

We weten allemaal dat we de muziek niet te hard moeten zetten en oordoppen een must zijn bij een concert, want voor je het weet heb je last van tinnitus. Toch geeft vooral het chronisch lawaai ernstige blijvende effecten in het hele lichaam. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het risico op hoge bloeddruk, beroertes en hartaanvallen toenemen. Geluidsoverlast wordt ook wel het nieuwe fijnstof genoemd, een onzichtbare sluipmoordenaar. Mensen die in een lawaaierige omgeving wonen hebben misschien het gevoel dat ze zich hebben aangepast aan de kakofonie. "Ik hoor die tram al niet eens meer". Maar gegevens tonen het tegenovergestelde aan: jouw brein registreert de geluiden. Eerdere blootstelling aan lawaai zorgt ervoor dat het lichaam overreageert en negatieve effecten worden versterkt. Zelfs mensen die in rustig landelijk gebied wonen lopen risico. Een plotselinge trein die langs dendert, kan veel impact hebben op het lichaam omdat er weinig omgevingsgeluid is om de schok te overstemmen.

We nemen te weinig stappen om geluid te verminderen. Tijd om dat wel te doen. Allereerst moet er beleid komen om geluidshinder tegen te gaan. In maart 2023 schreef de toenmalige minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers een brief aan de Tweede Kamer over de doorwerking WHO-richtlijnen over geluid. Dat klinkt ambitieus, maar valt tegen. Harbers stelt dat er wel iets aan de negatieve gezondheidseffecten van lawaai gedaan moet worden, maar in de brief worden helaas vooral veel barrières genoemd die de richtlijnen in de weg staan, en opgemerkt dat de uitvoerbaarheid lastig is. Er wordt dus van ons verwacht dat we lawaai verdragen.

Om te kunnen ontsnappen aan de herrie moeten we naar een omgeving waar het niet zozeer stil is, maar waar menselijke geluiden ver weg zijn. Dus pak de fiets naar de buitengebieden, kampeer in de vakantie op de Waddeneilanden of plan een weekend naar de Drentse bossen. Het zal je niet verbazen dat mensen psychologisch en fysiologisch baat hebben bij contact met de natuur, dat het bos ons kan kalmeren, dat vrijuit buiten spelen heilzaam is voor kinderen, dat een stevige wandeling goed voor je is en dat tuinieren rustgevend werkt.

In 2010 publiceerden Zweedse onderzoekers een artikel waarin ze betogen dat net zoals beelden van de natuur het herstel na psychologische stress bevorderen, natuurgeluiden een vergelijkbaar effect hebben. Hopelijk lezen beleidsmedewerkers en stadsplanners dit ook en inspireert het hen voor de toekomst. We wensen graag meer groen in de stad omdat het visueel aantrekkelijk is en de hittestress vermindert, maar het heeft ook auditieve kwaliteiten. Het ruisen van de wind in de bomen en fluitende vogels in plaats van toeterende scooters en piepende banden: wie wil dat nou niet?

Tip: maak zelf natuurgeluiden / soundscapes via mynoise.net.