De energietransitie heeft grondstofhonger, wat nu?

Zonnepanelen, warmtepompen en laadpalen voor elektrische auto’s. Om de klimaatdoelen te halen moeten we overgaan op elektrische hulpbronnen. Maar de vorderende energietransitie laat zien dat energie niet vanzelfsprekend is: het stroomnet raakt overbelast en grondstoffen raken op.
Leestijd 1 minuut — Di 14 maart 2023

Nu de energietransitie in haar volle hevigheid is losgebarsten moet er steeds meer energie door onze kabels stromen. TenneT, de beheerder van het Nederlandse hoogspanningsnet, rekent zelfs op een verdubbeling van het elektriciteitsverbruik in 2050. Maar het elektriciteitsnet is op veel plaatsen nog niet berekend op de snelheid waarmee consumenten hun huis verduurzamen. De extra belasting van de spanningskabels zorgt voor problemen: zonnepanelen kunnen hun stroom niet meer terug leveren, lampen gaan knipperen en soms valt de stroom uit in een huis of zelfs in een hele wijk. Het stroomnet gaat daarom op de schop, in de komende jaren worden veel nieuwe stroomkabels en transformatiehuisjes geïnstalleerd.  

De energietransitie vraagt niet alleen meer van ons elektriciteitsnetwerk. De toenemende massaproductie van duurzame producten vraagt ook om een toenemend gebruik van grondstoffen. Voor de productie van zonnepanelen, windmolens en batterijen voor elektrische auto’s zijn grondstoffen namelijk essentieel. Het probleem hierbij is dat de productie ervan vaak zwaar drukt op mens en milieu. Grondstoffen worden vaak onder barre omstandigheden gewonnen, met niet efficiënte technologie in beschermde natuurgebieden legt antropoloog prof. dr. Marjo de Theije uit op een avond in de serie Tot op de bodem. Daarbij beschikken we in Nederland nauwelijks over de grondstoffen die nodig zijn voor de energietransitie en wordt ons land dus steeds afhankelijker van landen als China en Rusland. De keerzijde van deze afhankelijkheid laat de oorlog in Oekraïne zien: geopolitieke onrust is zo in onze stroomkabels te voelen en leidt tot schaarste.

Onze grondstofhonger blijkt minder duurzaam dan gedacht. Hoe komen we uit op een werkbaar energiesysteem dat niet teveel grondstoffen vergt? Industrieel ecoloog dr. Benjamin Sprecher en cultureel antropoloog prof. dr. Marjo de Theije spraken over de rol van grondstoffen in de energietransitie. Kijk de opname hier terug.