Wereldwijd worden de tijdens de coronapandemie geleerde lessen geëvalueerd. Een rapport van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) bekeek onder meer de jaarverslagen van de farmaceuten. Hieruit bleek dat farmaceutische bedrijven als Pfizer en Moderna ongebruikelijk hoge winstmarges hanteerde, terwijl AstraZeneca en Johnson & Johnson de vaccins, zoals beloofd, zonder winstoogmerk verkochten. Van de beloftes van farmaceuten om te streven naar rechtvaardige en betaalbare verdeling wereldwijd kwam weinig terecht. Zo werden coronavaccins in de eerste negen maanden hoofdzakelijk aan rijkere landen geleverd, aangezien zij de dikste portemonnee hadden, en liepen arme landen hierdoor een flinke vertraging op.
Kwalijk volgens het SOMO-rapport is vooral het feit dat de vaccins gefinancierd werden door publieke gelden. Overheden investeerden miljarden om onderzoek en ontwikkeling van vaccins te ondersteunen. Met de ‘Advanced Purchase Agreements’ lag het risico bij overheden (de kopers) in plaats van bij de farmaceuten (de leveranciers). Het gevolg hiervan was dat farmaceuten geen verplichting hadden om iets terug te geven wanneer er grote winsten werden gemaakt. Geschat wordt dat farmaceuten op deze manier zo’n 86,5 miljard dollar verdienden.
De conclusie van het rapport: regeringen en internationale organisaties moeten ervoor zorgen dat de voordelen van overheidsinvesteringen in onderzoek, ontwikkeling en productie niet leiden tot exorbitante winsten. Maar de onderhandelingspositie van de overheid is beperkt, als politicus kan je het niet verantwoorden geen deal te sluiten over een medicijn dat mensenlevens kan redden. Om betaalbare en veilige medicijnen voor iedereen toegankelijk te maken zonder enorme winsten voor de farmareuzen zijn daarom afspraken nodig en een verandering van ons huidige systeem.
Wie dienen farmaceutische bedrijven eigenlijk, de aandeelhouders of het publieke belang? Is er een systeem mogelijk waarbij winst minder leidend is? En gaan winstbejag en volksgezondheid eigenlijk wel samen? Innovatiewetenschapper prof. Ellen Moors (UU), gezondheidseconoom prof. Marcel Canoy (VU) en apotheker prof. Marcel Bouvy (UU) spraken hierover. Kijk de opname hier terug.